Rodzina Połanieckich

Pomysł nowej powieści zrodził się w wyobraźni pisarza w grudniu 1892 wśród okoliczności, które tak silnie odbiły się na jej fabule i charakterze, iż przypomnieć je tu trzeba. Latem owego roku Sienkiewicz poznał piękną pannę Marię Romanowską i, z inicjatywy jej przybranej matki, Heleny Wołodkowiczowej, wybrał się do Odessy na zaręczyny, ponieważ zaś nie miał pieniędzy, zawarł z "Biblioteką Warszawską", "kontrakt o dużą powieść", a więc Rodzinę Połanieckich, co pokwitował wymownym zdaniem: "Ma to tę dobrą stronę, że muszę ją napisać, a tę złą, że Boże, kiedyż się uwolnię od takiej katorgi." Pomysł, zrodzony pod tak wątpliwą gwiazdą, począł realizować w kwietniu 1893 wśród mnóstwa kłopotów przedślubnych, do których należało w parę tygodni później zerwanie narzeczeństwa i zabiegi o przywrócenie go, a następnie zaś, w listopadzie, ślub, a po miesiącu zerwanie małżeństwa za sprawą teściowej i przewlekłe zabiegi o rozwód. Ponieważ powieść od lipca ukazywała się w "Bibliotece Warszawskiej", praca nad nią zmieniła się w prawdziwą katorgę. Prowadzona niesystematycznie w Zakopanem, Trenczynie, Rogalinie, Neapolu, Kaltenleutgeben, ponownie w Zakopanem i Trenczynie, dobiegła końca 22 października 1894 w Parc St. Maur pod Paryżem. Tarapaty narzeczeńsko-małżeńskie, wywołując dłuższe przerwy w jej powstawaniu, wpływały równocześnie na jej rozbudowę; obliczana pierwotnie na dwa tomy, rozrosła się do trzech, przy czym końcowy długością dorównywał bez mała dwu poprzednim, czym tłumaczy się długi, niemal półtoraroczny okres pracy nad tym dziełem, oraz zmiany zachodzące między pomysłem jego początkowym a postacią, którą otrzymało ostatecznie.

Julian Krzyżanowski
"Twórczość Henryka Sienkiewicza" PIW 1970

[rozdz.I] [rozdz.II] [rozdz.III] [rozdz.IV] [rozdz.V] [rozdz.VI] [rozdz.VII] [rozdz.VIII] [rozdz.IX] [rozdz.X] [rozdz.XI] [rozdz.XII] [rozdz.XIII] [rozdz.XIV] [rozdz.XV] [rozdz.XVI] [rozdz.XVII] [rozdz.XVIII] [rozdz.XIX] [rozdz.XX] [rozdz.XXI] [rozdz.XXII] [rozdz.XXIII] [rozdz.XXIV] [rozdz.XXV] [rozdz.XXVI] [rozdz.XXVII] [rozdz.XXVIII] [rozdz.XXIX] [rozdz.XXX] [rozdz.XXXI] [rozdz.XXXII] [rozdz.XXXIII] [rozdz.XXXIV] [rozdz.XXXV] [rozdz.XXXVI] [rozdz.XXXVII] [rozdz.XXXVIII] [rozdz.XXXIX] [rozdz.XL] [rozdz.XLI] [rozdz.XLII] [rozdz.XLIII] [rozdz.XLIV] [rozdz.XLV] [rozdz.XLVI] [rozdz.XLVII] [rozdz.XLVIII] [rozdz.XLIX] [rozdz.L] [rozdz.LI] [rozdz.LII] [rozdz.LIII] [rozdz.LIV] [rozdz.LV] [rozdz.LVI] [rozdz.LVII] [rozdz.LVIII] [rozdz.LIX] [rozdz.LX] [rozdz.LXI] [rozdz.LXII] [rozdz.LXIII] [rozdz.LXIV] [rozdz.LXV] [rozdz.LXVI] [rozdz.LXVII] [rozdz.LXVIII] [rozdz.LXIX] [rozdz.LXX]